Aşk:

Üzerine şiirler, destanlar yazılan, şarkılar söylenen, gerek edebi gerek bilimsel her alana konu olan ama genel geçer bir tanımı asla yapılamayan, kişiye özgü yaşanan, bazen patolojik bazense insanı, insan olma yolculuğunda bir üst aşamaya taşıyan, belkide dünyada gerçek olan tek şey.

Ben bu yazımda kendi tecrübelerimle beraber aşk üzerine öğrendiğim, okuduğum birçok şeyin zihnimde, yüreğimde harmanlanmış halini ortaya koymak, belki farklı bir bakış açısı kazandırmak istiyorum sizlere, belkide yazarken birçok şeyi fark edecek olan kendime. :) Elbette buradaki düşüncelerin hepsi bana ait, sizler aşka çok farklı bir yerden bakıp yazımı eleştirebilir ya da katılmayabilirsiniz, hatta bence eleştirin de :) Okuduğunuz, duyduğunuz, öğrendiğiniz her şeyi eleştirin, sorgulayın ki kendi özgün fikirleriniz oluşsun. İşte bu yazımın aşk üzerine yazılan, anlatılan diğer yazılardan ve düşüncelerden farkı size bir kesinlik sunma, sizi bir şeye inandırmaya çalışma amacı gütmemesidir. Amacım yalnızca bir nebze olsun düşünmeyi, sorgulamayı ve farkındalık oluşturmayı sağlamak. 

Aşk üzerine çok fazla kalıp bilgi mevcut: Bir erkeği/kadını kendine aşık etmenin yolları, aşıksa şöyle davranır, böyle davranmıyorsa aşık değildir gibi.. Ben bu tarz yaklaşımlara fazlasıyla mesafeliyim ve ilişkileri de insanları da tek tipleştirdiğini düşünüyorum. Halbuki her ilişki, her aşk kendi içinde çok çok özeldir. Her kadının/erkeğin, her çiftin, hayattaki sorumlulukları, yaşam tarzları, ailevi yapıları, büyüdükleri ortam, hayat felsefeleri, inançları ve daha birçok özellikleri birbirinden çok farklıdır ve durum buyken hiçbir ilişki için basmakalıp, tek tip görüşler, öneriler beyan edilemez.

Daha önce aşk kelimesini çok travmatik bulurdum. Sevginin daha gerçek ve kalıcı olduğunu düşünürdüm. Aşkın sağlıklı bir duygu olmadığını, insanı kör karanlıklara sürükleyebilecek kadar yoğun bir duygu seli yarattığını ve bu yoğun duygularımızın ya hormonel ya da travmalarımızın açığa çıkma şekli olduğuna inanırdım. Hormonel kısmı zaten çoğumuz biliyoruzdur. Feromonlarınızın (feromonlar hakkında bilgi ve farkındalık için linke tıklayabilirsiniz)https://www.hakanbuzoglu.com/kizamik-rubeola/244-dermatoloji/terleme-asiri-terleme-tedavileri/1211-vucut-kokusu-feromonlar uyuştuğu her insana karşı hissedilebilecek geçici, daha çok cinsel bir güdüdür ve ne yazık ki çoğu kişi bunu aşk zannederek büyük hatalara sürüklenir, yaşanan o heyecanı, adrenalini aşk duygusuyla karıştırır, belki evliliklerini sonlandırır, belki aldatma yoluna gider ve genelde büyük bir çoğunluğu daha sonra duygularının aşk olmadığını fark ederler ve büyük pişmanlıklar yaşarlar. 

Travmatik bulduğum kısmıysa; kişiler (eğer bilinçli ve sağlıklı bir tercih değilse) çoğunlukla geçmiş travmalarına bağlı tercihler yaparlar. Büyüdükleri ortam sağlıksız, huzursuz, mutsuz da olsa sırf alıştıkları ve güvenli alan olarak gördükleri için kendilerine benzer ortamı sunacak kişiyi gidip bulurlar. Böyle olunca da elbetteki sağlıksız, huzursuz ve mutsuz bir ilişki olur. Ben de daha önce, bu ve benzeri sebeplerden dolayı sanırım saplantılı, fazla yüksek dozajlı bir duygu olarak görüyordum aşkı. 

Bir gün felsefe yüksek lisansta eğitim gören yakın dostumun davetiyle, aşka psikolojik ve felsefi bakış konulu bir seminere katıldım ve aşkla ilgili düşüncelerim bu seminerden sonra değişime uğradı. Hep soruyordum kendime "Eğer aşk, sağlıksız bir duyguysa ve özel ilişkimizde beslememiz gereken doğru duygu yalnızca sevgiyse o halde özel ilişkimizi diğer ilişkilerden ayıran faktör nedir?" diye. Buna cinsellik cevabını verecek olursam, daha öncede bahsettiğim feromonlarımızın uyuştuğu her kişiye hissedebileceğimiz bir güdünün bizim için çok özel, değerli, canımızın parçası gibi gördüğümüz bir kişiyi özel yapan tek neden olması imkansızdı. O halde cevap başka bir şey olmalıydı. Seminerdeki psikiyatr bu konuda zihnimi aydınlattı. Aşkı ikiye ayırdı: Sağlıklı ve patolojik aşk.

Artık aşka yalnızca sağlıksız bir duygu olarak bakmıyordum. Aşk sağlıklı olduğunda, birbirini besleyen, emek dolu, çiçek gibi büyütülmüş, zaman ayrılmış, doygun, yüce bir duygu; sağlıksız olduğundaysa, o kişiyi neden sevdiğini dahi bilmediğin, sorunlarla ve cevapsız sorularla dolu, birbirini anlamaktan uzak, saplantılı, alışkanlık halini almış bir duygu açığa çıkıyordu.

Bir ilişkide; sürekli mutlu olmak ya da haz duymak, sürekli eğlenmek, gülmek, sürekli ilgi alaka, sürekli bir temas hali, romantik sürprizler, pahalı hediyeler, 14 Şubat kutlamaları, fotoğraf çekilip sosyal medyada sürekli paylaşıp mutluluğunu sergilemek, pamuk şeker, kağıt helva ve balon üçlüsüyle el ele sahilde yürümek, kendi hayatın yokmuşcasına sürekli o kişinin hayatıyla ilgilenmek, sürekli aşk sözcükleri söylemek, kısacası o dizilerde, filmlerde gördüğümüz çoğu eylem değildir aşk. Elbette bunlar da yapılabilir, ancak böyle beklentiler içerisine girilip karşı tarafı bu eylemlere zorlayarak ya da bu eylemler olmazsa sanki aşk olamazmışcasına davranarak değil! Aşık olduğunuz kişiyle; doğaçlama olarak, hiçbir beklenti, baskı olmadan bu eylemler yapıldığında elbette güzeldir,  yapılabilir. Ancak yapılmıyor diye ortada aşk yok demek aşkı da kapitalist sisteme kurban etmek demek bence.. 

Bu ve bunun gibi beklentiler aşkı samimi, içten, otantik(orijinal), kendine özgü halinden soyutlayıp samimiyetten uzak, görevlerle çerçevelenmiş, tek tip, sıradan bir hale sokuyor. Öyle bir sistem içerisindeyiz ki aşk gibi yüce bir duygu bile bu sistem içinde eriyip adeta bir gösteri unsuruna çevrilmiş durumda. Aşkınızı bu sisteme kurban etmeyin derim..

Sıradanlaştırılmış, tek tip aşk kalıplarına değindikten sonra patolojik ve sağlıklı aşk arasındaki farklara değinmek istiyorum.

Patolojik bir aşkta; iki taraf birbirine bağlı değil bağımlıdır. Bağlılık ile bağımlılık birbirinden çok farklıdır. Bağlılıkta sevgiden, birbirine verilen değer ve emekten doğan bir bağ vardır. Bağımlılıkta ise; kişiler anlık hissedilen, yoğun bir sevgi duygusundan(ki bu sevgi midir tartışılır) dolayı, ilişkide mutsuz, huzursuz, özellikle kendileri olarak var olamadan yaşasalar bile ilişki üzerine sağlıklı bir konuşma gerçekleştirmez, kendi karakterlerini ortaya koyamaz, anlaşamadıkları mutsuz oldukları noktada dahi sağlıklı bir şekilde ayrılma kararı alamazlar. Ne olursa olsun, ne yaşanırsa yaşansın o ilişki sürmelidir! 

İşte böyle ilişkilerde daha çok geçmiş tarvmalarımız, eksikliklerimiz, farkındasızlığımız hakim konumda bulunur. Ailemizde göremediğimiz ilgiyi, sevgiyi ararız çoğu zaman. Bu sevgi ve ilgi açlığıdır karşımızdakinin kısıtlamalarını ve baskılamalarını kabul etmemize ve bunları ilgi zannetmemize neden olan. Bazen aile içinde sürekli aşağılanmamız, görülmememiz, yok sayılmamız, başarılarımızın takdir edilmemesi, sürekli eleştirilmemizden sonucu aşağılık kompleksinden doğan narsist kişiliğimizle kendimize bir kurban seçeriz; bazense o narsist kişi tarafından kurban ediliriz. Bu ve benzeri birçok sebepten doğar patolojik bir aşk. Eğer bu kategorideyseniz ve bu yazıyı okuyorsanız, diğerlerinin söylediği gibi kaçın, canınızı kurtarın demeyeceğim, bunun çok zor olduğunu ve yapabilseniz zaten yapacak olduğunuzu çok iyi biliyorum. Size tek ve basit bir önerim var  lütfen kedinizi sevmenin bir yolunu bulun! İsterseniz bu konuda kitaplar alın sürekli okuyun, isterseniz gün içinde kendinizi sevdiğinize, yeterli olduğunuza dair olumlamalar yapıp zihninizi eğitin ama lütfen bir şey yapın! Çünkü ne siz, ne aileniz, ne ileride ya da hali hazırda o kişiden doğan ya da doğacak olan çocuklarınız bu ilişki içerisinde mutsuz bir şekilde var olup sonrasında sizin yaşadıklarınızın benzerini ya da daha kötüsünü yaşamayı gerçekten hak etmiyorlar, etmiyorsunuz.. 

Bunun yanında sağlıksız ve patolojik ilişkilerin boşuna var olduğunu düşünmüyorum. Travmalarımızla yüzleşmemiz ve şanslıysak onları aşabilmemizde en etkili araçlardan biridir böyle ilişkiler. Bu sebeple eğer böyle bir ilişkideyseniz ya da böyle bir ilişki başınızdan geçmişse dönüp neden bu ilişkiye bağımlı olduğunuza, neden ayrılamadığınıza ya da neden ilişkide kendinizi var edemediğinize, canınızın yanmasına rağmen neden hala orada bulunup sorunu sağlıklı bir şekilde tartışamadığınıza bir bakın derim. Orada öğreneceğiniz çok önemli şeyler mevcut olacaktır.

Sağlıklı aşka gelecek olursak, bu da sürekli bir mutlu olma hali değildir elbette. Bazen acılar yaşansa da o acıda bir anlam, bir farkındalık, iki kişinin de konuşarak birbirini anlayabildiği ve yeni bir şey öğrenerek bu acının içinden beraber geçtikleri, beraber olgunlaştıkları, ilişkilerini bir üst mertebeye taşıdıkları bir ruh halidir sağlıklı aşk. Bu aşkta herkes kendi olarak var olur, kimse kimseyi değiştirmeye, baskılamaya çalışmaz. İki taraf da birbirinin en büyük destekçisidir. Herkes birbirinin varoluşuna saygı duyar. İlişkide travmalar, eksiklikler değil sevgi, anlayış, farkındalık hali hakimdir. 

Kişiler birbirlerinin ve kendilerinin farkındadır. Kendinin ve karşısındakinin zayıf ve güçlü yönlerinin farkındadır ve bunları birbirine karşı kullanmaz, bu zayıf yönleri törpüleme gayreti içindeyken bunu karşı tarafa bildirir ve bu değişim sürecinde yanında olmasını, kendisine yardımcı olmasını ister. Ben öyle biri değilim, benim eksiklerim yok demek yerine kendinin de herkes gibi eksiklerinin, hatalarının olabileceğinin farkındadır ve hataları karşısında savunma yapıp üste çıkmaya çalışmak yerine bunları kabul eder ve ilişkide bulunduğu kişiden bu yönlerini değiştirmek için gerekirse zaman ister. 

Her şeyden ve birbirlerinden önce kişiler kendilerini severler. Kendilerini kabul ederler, eleştirmezler. Çünkü ancak kendini gerçekten sevebilen, onaylayan bir insan bir başkasını gerçekten sevip onaylayabilir. Kendini sevmek deyince bencillik, egoizm anlaşılmasın lütfen, çünkü kendini sevmek kesinlikle böyle bir şey değildir. Kendi varoluşunu onaylamaktır kendini sevmek, kendiyle sorunu olmamaktır, özüne güven duymaktır, özünün iyi olduğunu görebilmektir, özünü fark edebilmektir. Özünü fark etmek; bedenin, zihnin, öğrenilmişliklerin dışında bir benin olduğunu görebilmektir. Bunu görebilen insanlar koşulsuz, çıkarsız, beklentisiz, karşısındakinin özünü, belki travmalarını görüp onlara değerek, şefkat duyarak, sağlıklı bir sevgi var edebilirler.

Sawubona, Afrika'nın Zulu kabilesine ait bir selamlaşma şeklidir. Bu sözcüğün içinde barındırdığı anlamlarsa şöyledir:

Seni görüyorum, varlığını onaylıyorum, seni olumlu olumsuz tüm yönlerinle kabul ediyorum..

Ancak Sawubona; yani seni görüyorum anlamına gelen bu sözcük, anlamını hissetmeden, alışkanlıktan doğan bir söyleyişle söylenemeyecek kadar anlamlı ve içtendir.

Bununla beraber sawubonaya karşılık olarak söylenen sözcükse "buradayım" anlamına gelen ngikhonadır. Yani bu cevapla kişi varlığının görüldüğünün ve onaylandığının farkında olduğunu, görülüyor olmakla değerli hissettiğini ve varlığında bir anlam bulduğunu ifade eder aslında.

Selam vermenin özünde birbirimizi fark etmek, orada olduğumuzu görmek ve gördüğümüzü hissettirmek, birbirimizin varlığına değer vermek ve birbirimizin varlığını onaylamak vardır aslında. Ancak bizler çoğu zaman bu anlamı unutup öylesine, bir alışkanlıkla kullanıyoruz bu kelimeleri. 

Dünyada yalnız olduğunuzu düşünün. Varlığınızı onaylayacak, sizi kabul edecek hiç kimse olmamış olsaydı varlığınızın bir anlamı olur muydu? Sanırım olmazdı.

Bizler birbirimizin varlığını görerek, kabul ederek, birbirimizin varlığına değer vererek, bununla beraber kendi varlığımızın da kabul edilmesine ve onaylanmasına şahit olarak varlığımızda bir anlam buluruz aslında. 

Benim bu selamlaşma şekliyle ilk karşılaşmam Avatar filmiyle olmuştu. Filmde bu konu, sanırım bahsettiğim kabileden esinlenilerek, çok güzel bir şekilde işlenmişti ve böyle bir selamlaşma şekli gerçekte de var mı diye araştırmaya itmişti beni. 

Uzun zamandır bu konu hakkında bir yazı yazmayı düşünüyordum. Sanırım zamanını bekliyordum yazmak için ve şuan içinde bulunduğumuz; görülmeye, duyulmaya, anlaşılmaya, en çok ihtiyacımız olan bu süreç, bu yazıyı kaleme dökmek için en uygun zaman olsa gerekti ve artık paylaşmaya hazırdım.

Avatar filminden konu açılmışken, hem filmden hem de filmde konumuzla bağlantılı ilgimi çeken detaylardan bahsetmek istiyorum. 

Filmi kısaca özetleyerek başlayacak olursam:

Filmde insanlar dünyadaki doğal kaynakları büyük ölçüde tüketmiştirler ve bu da dünyada büyük bir enerji açığı ortaya çıkmasına sebebiyet vermiştir. Bunun üzerine insanlar; Pandora adlı, içinde unobnatium adlı değerli bir mineral bulunan bir uydu keşfederler. Ancak Pandora'nın atmosferi insanlar için zehirlidir ve içinde; kabile yaşamını benimseyen, kedilerine zarar gelmediği sürece savaşmaya karşı olan, mavi tenli, insansı yapıda, 3-4 metre boya sahip ve Eyva adlı bir tanrıçaya tapan Navi halkı yaşamaktadır. Anlayacağınız üzere insanlar bu gezegene girmek, oradaki değerli minerali almak, yine bir şeylere sahip olmak, hükmetmek, tüketmek için oradaki halkla savaşmaya varacak eylemlerde bulunurlar. Filmin özetini kısaca burada keserek beni asıl etkileyen detaylara geçmek istiyorum.

Filmde Naviler saçlarında ve doğanın içinde de  bulunan bir bağ ile istedikleri zaman doğayla bağ kurup onunla iletişim haline geçebilmektedirler. Ancak bunu yapabilmeleri için bağ kurdukları her neyse onu samimiyetle ve içtenlikle hissetmeleri, onu gerçek anlamda görmeleri gerekmektedir. 

Bağ kurdukları anda  bağ kurdukları şeyle iletişime geçebilmekte hatta onu yönlendirebilmektedirler. Bu detay beni çok etkiledi ve aklıma Küçük Prens kitabında, Küçük Prens'le tilki arasındaki diyaloğu getirdi. Tilki, Küçük Prens'e onunla arkadaş olabilmesi için onu evcilleştirmesi gerektiğini söyler ve bunun üzerine Küçük Prens, evcilleştirmenin ne demek olduğunu sorar tilkiye. Tilki ise evcilleştirmenin bağ kurmak olduğunu söyler ve şöyle der: 

"Söz gelimi sen benim için şimdi yüz binlerce oğlan çocuğundan birisin. Ne senin bana bir gereksinmen var ne de benim sana. Ben de senin için yüz binlerce tilkiden biriyim. Ama beni evcilleştirirsen birbirimize gereksinme duyarız. Sen benim için dünyada bir tane olursun, ben de senin için."

Daha sonra tilki, Küçük Prens'ten kendisini evcilleştirmesini ve dost olmalarını ister ancak Küçük Prens  vaktinin çok az olduğunu, dostlar edinmesi, yeni şeyler tanıması gerektiğini söyler. Bunun üzerine tilki:

"Yalnız evcilleştirdiğin şeyleri tanıyabilirsin. İnsanların tanımaya ayıracak zamanları yok artık. Aldıklarını hazır alıyorlar dükkanlardan. Ama dost satan dükkan olmadığı için dostsuz kalıyorlar." der.

Görüntülerin ötesine geçip sevgiyle bağ kurabilme dileğiyle.. 

Sawubona :)

                                                                                                                           Rumeysa Yıldız

Yazıma başlamadan önce açıklamalıyım ki; din ve maneviyat birbirinden çok ayrı kavramlardır. Batıda bu iki kelime(religion ve spirituality), birbirinden net bir şekilde ayrılmış görünmektedir. Bu sebeple bu yazı dindar olana değil, dindar olsun ya da olmasın her bireye hitap etmektedir. 

İnsan; etten, kemikten, görünen, maddi bir varlık olmakla beraber varoluşu gereği manevi de bir varlıktır. Maneviyat ise bağ kurmak anlamına gelir. Dolayısıyla insan, bağ kuran da bir varlıktır. Bağ kurmak ise normalde sıradan olan bir şeyin kurulan bağ ile beraber sıradanlıktan çıkıp artık bizim için önemli, vazgeçilmez, biricik olması durumudur.

Bağ kurma, bizim için vazgeçilmez olanlardan vazgeçeceğimiz zamanların gelebileceğinin, kurduğumuz bağların bir gün kopabileceğinin bilincinde olarak gerçekleşir. Dolayısıyla manevi bir varlık olarak insan, bağ kurmanın sonucunda yaşayabileceği acıları da göze alarak bağ kurar. Bu acılardan kaçmayı, bağ kurmamayı, manevi yönünü yok saymayı tercih edecek olursa bu kez de yabancılaşma ve yalnızlaşmayla beraber daha büyük bir acının içerisinde bulur kendini.

Kaldı ki acılar yaşıyor olmamızla beraber bu acılarımızı sarmamıza yardımcı olan da manevi yanımızdır aslında.

İnsan acılar yaşayan bir varlıktır. Ayrılıklar, yakınlarımızın kaybı, yaşanan diğer olumsuz olaylar içimizde derin bir hüzün yaşamamıza neden olur. Çoğu insan bu duyguları yaşayan yakınlarına tamamen iyi niyetli "Üzülme, geçecek, her şeyde bir hayır vardır..." gibi toksik pozitif cümleler kurabilir. Ancak bu cümlelerin acıyı yaşayan kişiye yarardan çok zararı vardır. 

Böyle zamanlarda kişinin acısını yaşamasına, yasını tutmasına, hüznünü ifade etmesine müsaade edilmelidir. Yukarıda bahsettiğimiz gibi cümleler kurmak, kişinin acısını ifade etmesini engeller ve acısını içine atmasına, ifade edememesine, anlatsa da anlaşılmayacakmış hissi yaşamasına neden olur. Böyle olduğunda yaşayamadığı, bastırdığı acılar kişiden panik bozukluk, depresyon hali, umutsuzluk, kaygı, stres gibi çeşitli şekillerde açığa çıkabilmektedir. 

Manevi yardımda amaç; kişinin acısını yaşamasına müsaade etmek, ona acısını yaşama aşamasında yol arkadaşlığı yapmak, refakat etmektir. Amaç kişiye bilgi, öneri vermek asla değildir. Gerekirse onunla birlikte susmaktır manevi yardım.  

İnsan acı yaşayan birinin yanında onu rahatlatacak cümleler kurmak ister çoğu zaman ve genelde kurduğu cümleler kişiyi hiçbir şekilde rahatlatmaz hatta bazen rahatsız dahi eder. Çünkü duygular kelimelere dökülmeye çalışıldığında sığlaşır, anlamını büyük ölçüde yitirir ve tam olarak hislerimizi anlatmakta yetersiz kalır. Böyle zamanlarda konuşmak yerine bazen sadece susmak, onun acısını onunla beraber yaşamak, yanında olduğumuzu hissettirmek çok daha anlamlı olacaktır. 

Bu konuda, psikoloji alanında önemli isimlerden ve Logoterapinin de kurucusu olan Victor Frankl'ın "İnsanın Anlam Arayışı" adlı kitabından bahsetmek istiyorum. Frankl kitabında, Nazi toplama kamplarında; ölümün, dondurucu soğuğun, açlığın, hastalığın, yani bir insanın yaşamsal faaliyetlerini devam ettirmekte en çok zorlanacağı şartların bir arada bulunduğu bir ortamda hayatta kalmaya çalışmakla beraber oradakilere psikoterapi yaptığı zamanlardan bahseder.

Kendisi de saydığım tüm bu acılı şartlar içinde yaşamaya çalışırken zaten insanın kendi psikolojisini bile ayakta tutmaya gücünün yetmeyeceği bir süreçte başkalarına psikolojik yardım edebilecek gücü nereden buluyor diye sorguluyor insan. 

Bir keresinde Frankl'ın bürosuna 2 yıl önce karısını kaybetmiş ve ağır depresyon geçiren yaşlı bir pratisyen hekim geldi. Frankl, böyle bir kayıp karşısında ne yapabilirim, ne söyleyebilirim diye düşündü. Çünkü adamın çok sevdiği karısı ölmüştü ve Frankl, onu geri getiremeyeceğine göre ne söyleyip adamı rahatlatabilirdi ki? Bu sebeple sadece bir soru sorabildi: "Sen ondan önce ölseydin ve karın seni yaşatmak zorunda olsaydı ne olurdu Doktor?" Doktor da : "Ah, bu onun için korkunç olurdu, çok acı çekerdi." dedi. Bunun üzerine Frankl: "Görüyorsunuz ya Doktor, onu bu acıdan kurtaran sizsiniz. Elbette bunun bedeli de şimdi sizin onu yaşatmak ve yasını tutmak zorunda olmanız." diye karşılık verdi. Bu cevabı duyan Doktor tek bir kelime dahi etmeden Frankl'ın elini sıkarak bürosundan ayrıldı. 

Doktor, artık acısında bir anlam bulmuştu. Sonuçta ya eşi ya da kendisi, birisi diğerinden önce ölecekti ve bu doktorun kendisi olsaydı eşi çok büyük bir acı içinde kalacaktı. Bunun yerine eşi ondan önce öldü ve Doktor onun yerine bu acıyı üstlenmiş oldu. Eşini bu acıyı çekmekten kurtardı. Artık çektiği acı çok daha anlamlı ve katlanmaya değerdi. 

Bu konuda Nietzsche'nin sevdiğim bir sözüyle yazımı sonlandırmak istiyorum:

"Yaşam acı çekmektir, hayatta kalmaksa çekilen bu acıda bir anlam bulmaktır."

Acılarımızı onlara yüklediğimiz anlamlarla sarıp yaşanılabilir kılmak dileğiyle..

 Hayatımızın belli dönemlerinde, özellikle böyle afet zamanlarında çaresizlik hissi başta olmak üzere birçok olumsuz duyguya kapılabiliriz. Bu hisle baş etmeye çalıştıkça daha da derinleşir ve içinden çıkılmaz bir hale gelebilir. 

Böyle zamanlarda elimizden bir şey gelmediği için tamamen içimize kapanma, dış dünyayla bağlantıyı en aza indirme gibi eğilimler gösterebiliriz. 

Bu sebeplerden dolayı bu yazımda çaresiz zamanlarda tamamen kendimizi kapatmadan, dış dünyayla bağlantıyı koparmadan, çaresizlik hissimizin yıkımlarından bizi koruyabilecek 5 etkili yöntemden bahsetmek istiyorum:

1. Duyguyu Yargılamadan Kabul Etmek

Photo by Fuu J on Unsplash

Genelde olumsuz duygularımızı bastırma, yok sayma ya da yargılama eğiliminde oluruz.Fark ettiyseniz bu eğilim dünyaya yeni gelmiş bebeklerde bulunmaz. Çünkü onlara duygularını bastırmaları ve özgürce yaşamamaları henüz öğretilmemiştir. Ancak zaman geçtikçe, bebek büyüdükçe, ona bu olumsuz kazanımlar dış dünya tarafından bir şekilde aktarılır. Böylece çocukluğundan yetişkinliğine kadar kişi, artık duygularını yaşamaya çekinecek, içine atacak, bastıracak duruma gelir.

Hatta öyle ki; duygularını yaşadığında olumsuz tepki alan bireyler, bunun ayıp, utanılacak, kötü, belki sağlıksız bir durum olduğunu bilinç altlarına istemsizce kazırlar ve olumsuz duygularını yargılama eğilimi gösterirler. 

Ancak yapılan bu davranış, içeride olumsuz bir enerji birikimine yol açar ve dışarıya panik atak, depresyon, huzursuzluk ve çaresizlik olarak yansır. 

Olağan yaşam şartlarında içimize attığımız, kabullenmeyip yargıladığımız olumsuz duygularımız bile bu saydığım şekillerde dışarıda yansımasını bulurken, büyük felaketlerin yaşandığı zamanlarda hissedilen olumsuz duyguların bastırılması çok daha derin travmalara neden olur ve dışarıya yansıması çok daha ağır olabilir.

Bu sebeplerle duygularımızı kabul etmek, onlarla barışmak, onları yargılamamak oldukça önemlidir. Olumlu ya da olumsuz, çaresizlik dahil her duygu birbirinden özel ve birbirinden önemlidir.

 Duygular, bizi bir robot olmaktan farklı kılan yegane yetilerimizdendir ve olumsuz durumlarda; mutsuzluk, huzursuzluk, çaresizlik, kaygı gibi duyguların açığa çıkması insani olarak çok doğal ve normal duygu durumlarıdır.

 Duygularımızı bastırmadan, yargılamadan kabul etmek, duygularımıza akıp gitmesi için zaman tanımak, olumsuz duyguların içimizde birikip bizlerde derin izler bırakmaması açısından ilk önemli adımdır.

2. Duyguları ve Düşünceleri İfade Etmek, Paylaşmak

Bir önceki maddeye bağlı olarak, duygularımızı bastırma eğilimimiz, onları paylaşmama, ifade etmemeye de neden olur. Halbuki olumsuz duygularımızı dışa aktarmak, yakın hissettiğimiz birileriyle paylaşmak olumsuz enerjiyi içimizde biriktirmemek adına çok önemlidir. 

Çoğu kişi güçsüz görülmeme ya da anlaşılamayacağı düşünceleriyle duygularını paylaşmama eğilimindedir. Ancak karşımızdaki kişi bizi anlamasa bile bizler duygularımızı dışa aktardığımız için bir rahatlama hissederiz. 

Anlatmak her zaman anlaşılmak ya da yol gösterilmesini beklemek amacıyla yapılan bir eylem değildir. Bazen, hatta çoğunlukla içimizi dökmek, bir nebze olsun içimizdeki olumsuz enerjiyi dışarı atmak amacıyla paylaşırız. Bu sebeple bizleri paylaşmamaya, içimize atmaya iten düşünceleri biraz olsun durdurup duygularımızı dışa aktarmak psikolojimizde bir rahatlama sağlayacaktır.

Bununla birlikte olumsuz duygulardan biri olan çaresizlik hissi de; yakınlarımızla bu hislerimizi paylaşma, onlardan destek alma, yanımızda olduklarını hissetme, onların varlığından güven alma duygularıyla birlikte azalma sürecine girebilir. 

3. Duygularımızı ve Düşüncelerimizi Kağıda Dökmek

Çoğumuzun bildiğinin aksine; duygular düşünceleri değil, düşünceler duyguları var eder. Zor zamanlarda zihnimiz çok fazla çarpık ve hatalı düşünceler üretme eğilimindedir. Oluşan bu düşünceler çok hızlı ve seri bir şekilde zihnimize aktığı için onları fark etmek, ayıklamak, normale dönüştürmek oldukça zordur.

Bu sebeple duygularımızı ve düşüncelerimizi kağıda dökmek, zihnimizdeki karmaşayı berraklaştırmak ve zihnimizde oluşan çarpıtmaları somut bir biçimde görmek adına oldukça etkili bir yöntemdir. 

Çaresizlik gibi olumsuz duygular hissettiğimiz anlarda elimize bir kağıt kalem alıp zihnimizden geçen tüm düşünceleri ve bu düşüncelerin bize hissettirdiği duyguları kağıda dökebiliriz. Böylece hangi düşüncemizin hatalı olduğunu, gerçeği yansıtmadığını görüp onun bize hissettirdiği duygudan kurtulabiliriz.

4. Bulunduğumuz Ortamı Değiştirmek/Mümkünse Doğada Vakit Geçirmek

"Tebdili mekanda ferahlık vardır." sözünü çoğumuz duymuşuzdur. Sürekli aynı mekanda bulunmak kişiye her şeyin durağan olduğu, akışın, değişimin olmadığı hissini verebilir. Bununla beraber olumsuz duygular ve düşüncelerle beraber sürekli aynı mekanda bulunmak, mekanın enerjisini de olumsuz etkiler. Bu da olumsuz etkinin dönüp dolaşıp tekrar bize yansımasına sebebiyet verir ve bu bir kısır döngü halinde böyle devam edip bizi daha da çaresiz, hiçbir şeyin değişmeyeceği, her şeyin böyle olumsuz devam edeceği hislerine itebilir.

Değişim hayattaki en büyük gerçeklerden biridir. Elbette olumlu duygular ve durumlar nasıl geçip yerini bazen olumsuz ve acı duygulara bırakıyorsa olumsuz duygu ve olaylar da aynı şekilde yerini ferahlığa bırakacaktır. Hayat böyle bir döngü halindedir. 

Bu sebeple ortam değiştirmek bize değişimin varlığını, her şeyin olduğu gibi kalmayacağını hissettirerek çaresizlik hissinden uzaklaşmamızı sağlar. Bununla beraber olumsuz enerjiyle biriken ortamdan uzaklaşmak ve özellikle doğaya çıkıp nötrlenmek, belki toprağa basmak belki bir ağacın gövdesine dokunmak, üzerimizdeki olumsuz duygulardan arınmamızda oldukça etkilidir.

Ortam değişikliğini yanında iyi hissettiğimiz, paylaşım yapabildiğimiz bir ya da birkaç kişiyle yapmak, hatta birlikte etkinlikte bulunmak da bize iyi hissettirecektir.

5. Maneviyatımızı Arttırmak/İçimize Dönmek

İster meditasyon, ister ibadet, dua... Hangisi size iyi hissettiriyorsa, hangisi içinizle, özünüzle, ruhunuzla, manevi olanınızla bağ kurmanızda en etkiliyse ona yönelmeniz çaresizlik anlarında size yardımcı olacak yöntemler arasında en etkili olanlardan birisidir. 

Bazen ne yapsak eksik, güçsüz hissederiz. Böyle zamanlarda içimize yönelmek, dış dünyadaki maddi olan bizden daha büyük olan manevi bize; manevi, yüce bir güce yönelmek, ona sığınmak en etkili yöntem olabiliyor. 

Unutmayın, bizler göründüğümüzden daha fazlasıyız. Bilimsel araştırmalar da gösteriyor ki bir bebek dış dünyaya adapte olma, gelişme, büyüme, hayatta kalma gibi muazzam bir donanımla ve savaşçı ruhuyla dünyaya gelir. Ancak zamanla dış dünya tarafından eksik ve yetersiz olduğu hissi zihnine, ruhuna işlenir. Ne kadar büyük bir savaşma mekanizması olduğunu, ne kadar güçlü olduğunu unutur. 

Bunu yaşadığımız bu günlerde, üzerinden 9 gün geçmesine rağmen, enkaz altında yaşamını devam ettirmeyi başarabilmiş, yaşama sıkıca tutunmuş, savaşçı ruhunu kaybetmemiş, kendinde var olan yüce ruhun farkında olan o mucize insanların varlığında da çok net görebiliriz aslında. Hepsi, bize bu gücü, umudun hayatın her anında var olduğunu göstermek açısından en büyük ve yüce örnekler. 

"Umut, hiç bitmeyen bahar mevsimidir. İçine kar da yağar, fırtına da kopar ama çiçekler hep açar." (Mevlana)

Umutla kalın.

Deprem; gerçeklik algısı gelişmiş, dış dünyanın daha farkında olan yetişkinler için büyük bir travma olmakla birlikte küçük yaşta, henüz dış dünya algısı tam olarak gelişmemiş, tam olarak farkındalık kazanmamış çocuklarda da gelecek yaşamlarını da etkileyebilecek ölçüde travma oluşturabilecek bir gerçektir. Bu anlamda depreme maruz kalan çocuklara karşı olan yaklaşımlarımız önem arz etmektedir.

Bu yazımızda da depremin etkilerini çocukluk dönemlerine ayırarak incelemekle beraber "deprem sonrası çocuklara nasıl yaklaşılmalıdır?" sorusuna cevap arayacağız.

Deprem; aniden, hazırlıksız olarak gelen bir afet olduğu için çocukların genelinde ve aynı zamanda yetişkinlerde de öncelikli duygu çaresizlik olmaktadır. Daha sonrasında ebeveyninden ayrılma durumu bulunan çocuklarda endişe, kaygı, depremin yinelenme durumuna bağlı olarak ebeveynine ulaşamayacağı korkuları oluşabilir.

Yapılan araştırmalara göre afet öncesinde ve sonrasında ailenin afet hakkındaki davranışlarının, duygu durumunun çocuklarda benzer olarak görüldüğü ortaya çıkmıştır. Bu anlamda ailenin davranışları, duygu halleri çocukların depreme verecekleri tepkide çok önemlidir.

Bunun yanında çocukların depreme verdikleri tepki yaşlarına bağlı olarak da değişmektedir. 

Bebeklik Dönemi(0-1 yaş)

Bebeklik döneminde olan çocuklarla travmaya bağlı iletişim kurmak elbette güçtür. Ancak bu dönemdeki bebekler de travmaya bağlı bazı tepkiler gösterirler. Bunlar arasında:

• Bir telaş ve heyecan durumu halinde olmak
• Bu dönem içerisinde göstermesi gereken bazı temel davranışları(uyku vb) gerçekleştirememek.
• Bir sonraki döneme geçişte göstermeleri gereken tepkileri(sosyal ilişki kurmak vb) gösterememek.

Çok küçük yaşta olan bu dönemdeki çocukların hayat akışları genel olarak belli, sabit, bağlanma gerçekleştirebilecekleri ebeveynleriyle birlikte sürmektedir. Bu durağanlık onlara güven verir. Ancak deprem gibi ani gelişen doğal afetler bu güvenli alana zarar verir. 

Buna bağlı olarak çocukta henüz yetişkinlerdeki düzeyde bir kelime haznesi gelişmediği için duygularını ifade edecek kelimeleri bulamazlar. Bu sebeple daha çok sözel olmayan tepkiler gösterirler. Bunlardan bazıları:Ağlama, sızlanma, bağırma, ebeveyne aşırı bağlanma, korkma, hareketsiz bir şekilde titreme gibi davranışlardır.

Bunların yanında çocuklarda, kendi yaşından daha küçük yaşlardaki çocuklar gibi davranma davranışı olan gerileme davranışları da görülebilir. Bunlardan bazılarıysa; altını ıslatma, yalnız kalmaktan ve karanlıktan korkma, ışık olmadan uyuyamama, yabancılardan ve kalabalıktan korkma, giyinme ve yemek yeme sırasında yardım isteme, konuşma zorlukları gibi davranışlardır.

Son Çocukluk Dönemi(6-11 yaş)

Bu dönemdeki çocuklarda yaygın olarak kaygı görülmekle beraber, gerçeklik algıları diğer yaşlardaki çocuklara göre daha gelişmiş olduğu için yakınlarının hatta toplumun başına gelebilecek tehlikelerin de farkına varabilirler.

Bu dönemdeki çocuklar, tekrar aynı olayın yaşanma ihtimali olduğunun bilincinde olduklarından ailelerinden ayrı kalmaktan korkabilirler. Bununla beraber ebeveynlerinin depreme karşı gösterdikleri zayıflıkları da fark edebilirler ve bu durum, ebeveynlerine duydukları güveni sarsabilir.

Bu dönemdeki bazı çocuklarda ebeveynlerini üzmemek için duygularını saklama görülebileceği gibi altını ıslatma, ışık olmadan uyuyamama, karanlıktan korkma, uyku bozuklukları gibi alt yaşlarda görülen durumlar da görülebilir.

Deprem afeti ani ve beklenmedik bir şekilde geldiği için bu dönem çocukları geleceğe karşı belirsizlik hissi yaşayıp kontrolsüz davranışlar sergileyebilirler. Yine buna bağlı okula gitmek istememe, okulda huzursuzluk çıkartma, kavga etme, konsantre eksiklikleri görülebilir.

Bu dönemde deprem olayını yaşayan çocuklarda doğa üstü bazı şeylerden bahsetme de görülebilir. Örneğin; "Babamın ruhu geldi, onunla konuştum." gibi cümleler duyulabilir.

Bu konuda çocukların yaş aralığında bulundukları döneme göre hareket etmek en doğru olandır. İlk ve son çocukluk dönemi birbirine benzerken bebeklik dönemi onlardan daha net bir şekilde ayrılır. 

Bebeklik dönemi henüz iletişimin tam olarak gelişmediği, çocuğun kendini ifade edemediği bir dönemdir ve bu dönemdeki temel duygu güvendir. Bebek, her ne kadar tam bir bilinç halinde olamasa da duygusal anlamda yaşanan stresi hissedebilmektedir. Buna bağlı olarak da deprem anını yaşayan bir bebek, güven duygusundan uzak kalacağı için yoğun stres halinde olabilir ve yukarıda bahsettiğimiz tepkileri gösterebilir. 

Bu noktada bebekle sağlıklı bağ kurmak, yanında olduğumuzu hissettirmek, temel ihtiyaçlarını zamanında ve yeterli ölçüde karşılamak, güvenli bir ortam oluşturmak bebek için yapılabilecekler arasındadır. 

Diğer dönemlerdeki çocuklar için yapılacaklardan bazılarıysa şöyledir:

• İlk ve son çocukluk döneminde bulunan çocuklara, olan bitenin daha çok farkında olabildikleri için, yaşanan afet hakkında korkutucu ve travmatize edici olmamak koşuluyla bilgilendirmelerde bulunulabilir.
• Ailece daha çok bir arada kalınması sağlanabilir.
• Çocuğun televizyon ve diğer kitle iletişim araçlarına kısıt koyulup korkutucu ve yoğun duygusal içerik bulunan haberler ve içeriklerden uzak kalması sağlanmalıdır.
• Çocuğun fizyolojik ihtiyaçları mümkün olduğunca zamanında, hatta mümkünse eski düzenine döndürülerek sağlanmalıdır. Bu durum, çocuğun kendisini güvende hissetmesini sağlayabilir.

• Afetle ilgili tartışmaların çocuğun yanında yapılmaması sağlanmalıdır.
• Çocuğun duygularını bastırmasının önüne geçmek adına çocuğun duyguları ve düşünceleri yargılanmadan dinlenmelidir.
• Konuşmak istemeyen ya da duygularını ifade edemeyen çocuklara duygularını ifade edebilecekleri hikaye yazdırılabilir, oyun oynatılabilir ya da resim yaptırılabilir. Resim yaparken ne hissettiklerini resmetmeleri istenebilir.
• Çocuklara depremde hissettikleri duygular ya da düşünceler, tekrar aynı olayın yaşanmasından korkup korkmadığı hakkında sorular sorulabilir. Kendisini güvende hissetmesi için neler yapılabileceği gibi sorular da sorulabilir.
• Çocuk sorulara cevap vermek, duygularını ya da düşüncelerini ifade etmek istemiyorsa asla zorlanmamalıdır.
• Yaşanan olaydan sonra meydana gelen olumlu gelişmeler çocuğa anlatılmalıdır. Örneğin; "Depremde zarar görenler oldu ancak birçok kişi de zarar görmedi, yaralananlar hızlı bir şekilde iyileşiyor." gibi.
• Depremde yaşanan kahramanlık hikayeleri çocuğa anlatılabilir, çocuğun ailesini koruma, onlara yardım etme girişimleri pekiştirilebilir. Dünyadan birçok insanın onlara yardım için yaptıkları anlatılıp gösterilebilir.
• Çocuğa güven vermek adına "bir daha asla olmayacak" gibi kesin ifadeler kullanılmamalıdır.
• Çocuğun gerileme(yaşından küçük davranışlar sergileme) davranışları eleştirilmemelidir.
• Çocuğa güven vermek adına yapılacaklardan bir tanesi de, bir daha böyle bir durum yaşanırsa nasıl davranması, nereye gitmesi, kimi araması gerektiğinin öğretilmesidir.
• Çocuğa her zaman yanında taşıyacağı, içinde önemli isim, numara ve adreslerin bulunduğu bir cüzdan temin edilebilir ve ne olursa olsun daima onunla ilgilenecek birilerinin bulunacağı söylenebilir.

• Uyku durumundaki değişiklikler(Çok fazla ya da çok az uyku)
• Kabus görme
• Yeme durumundaki değişiklikler(Çok fazla ya da çok az yemek yeme)
• Karın ağrısı, bağırsak sorunları
• Sürekli ağlama
• Şiddetli yorgunluk
• Konsantrasyon kaybı
• Önceden sevdiği şeylere karşı ilgi kaybı
• Umutsuz hissetme
• Yoğun şekilde ayrılık kaygısı

Kaynakça

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/16856